تاریخچه استفاده از گیاهان دارویی به عنوان منابع شفا در جوامع محلی در سرتاسر جهان به هزاران سال پیش برمی‌گردد. این گیاهان هنوز هم به عنوان یک روش اولیه مراقبت بهداشتی توسط ۸۵٪ از جمعیت جهان استفاده می‌شوند. به علاوه، این گیاهان منابع اصلی کشف داروها هستند و بخش قابل توجهی از داروهای مصنوعی از ترکیبات آنها اقتباس می‌شود. با توجه به اینکه گیاهان دارویی به طبیعت خود وابسته هستند، عوارض جانبی کمتری دارند، نسبت به محیط زیست سازگارتر هستند و به راحتی در دسترس هستند.
در سنت‌های مختلف، گیاهان مختلفی برای درمان بیماری‌های مرتبط با فصول مختلف استفاده می‌شوند. ترویج و حفظ این گیاهان برای نجات جان انسان‌ها ضروری است. در این مقاله از مجله ، به معرفی گونه‌های مختلف گیاهان دارویی، خواص و کاربردهای آنها پرداخته می‌شود. در ادامه، آموزش‌های لازم برای پرورش گیاهان دارویی در خانه ارائه شده و جنبه‌های اقتصادی کاشت این گیاهان در گلخانه و خانه بررسی می‌شود.
مزیت‌های داروهای گیاهی نسبت به داروهای شیمیایی
مزیت‌های داروهای گیاهی نسبت به داروهای شیمیایی
داروهای تهیه شده از انواع گیاهان دارویی، مزیت‌های زیادی نسبت به داروهای شیمیایی دارند. شاید یکی از دلایل محبوبیت این داروها در این روزها، همین مزایا باشد. مهمترین مزیت‌های داروهای گیاهی نسبت به داروهای شیمیایی به شرح زیر است:
۱) اغلب داروهای گیاهی دارای سمیت کمتری هستند.
۲) ماهیت طبیعی ترکیبات گیاهی ممکن است منجر به افزایش تاثیرات درمانی شود. این امر معمولاً باعث بهبود نتایج درمانی می‌شود. البته باید توجه داشت که همه داروهای گیاهی ایمن نیستند و نیاز به تجویز مناسب دارند.
۳) داروهای گیاهی معمولاً اقتصادی‌تر هستند.
۴) در مقابل مقاومت پاتوژن‌ها نسبت به داروهای شیمیایی، داروهای گیاهی به خوبی عمل می‌کنند.
۵) برخی بیماری‌ها ممکن است با داروهای شیمیایی قابل درمان نباشند. تاثیرات درمانی تعداد زیادی از داروهای گیاهی در برابر این نوع بیماری‌ها ممکن است هنوز کاملاً درک نشده باشد.
۶) داروهای گیاهی ارزش اقتصادی دارند و فرصت‌های تجاری جدیدی ایجاد می‌کنند.
| بیشتر بخوانید : ۲۸ مورد از بهترین گیاهان دارویی برای رویش و رشد مو |
انواع گیاهان دارویی در پزشکی سنتی
انواع گیاهان دارویی در پزشکی سنتی
گیاهان دارویی دارای یک تاریخچه بسیار دیرینه در پزشکی سنتی هستند و هنوز هم نقش مهمی در طب مدرن ایفا می‌کنند. بسیاری از داروها از ترکیبات گیاهی به دست می‌آمدند. اثرات درمانی این گیاهان با ترکیبات شیمیایی مرتبط هستند. به عنوان مثال، گیاهان دارویی مواد فیزیولوژیکی طبیعی را ترکیب می‌کنند و آنها را سنتز و انباشته می‌کنند.
انواع گیاهان دارویی شامل ترکیبات شیمیایی متنوعی هستند که ممکن است برای گیاه میزبان مفید باشند. این ترکیبات ممکن است به گیاه در مقابل حملات علف‌کشی محافظت کنند، گرده‌افشان‌ها را جذب کنند یا از جلوگیری از جوانه‌زنی رقابتی در محیط رشد گیاه جلوگیری کنند. بیش از ۵۰۰۰ آلکالوئید مختلف شناسایی شده‌اند، که ترکیبات آلی با خواص قلیایی هستند. این ترکیبات در گیاهانی مانند کافئین، نیکوتین، مورفین و کینین یافت می‌شوند. در مقابل، گلیکوزیدها ترکیباتی با یک یا چند مولکول قند در گیاهانی مانند جینسنگ، بادام و دستکش روباه هستند.
گیاهان دارویی همچنین دارای عناصر معدنی مفیدی هستند. اکثر گیاهان دارویی حاوی عناصری مانند کلسیم، سدیم، روی، مس، ید، منگنز، پتاسیم، آهن و غیره هستند. گاهی‌اوقات، ممکن است به مقادیر بسیار کمتری از عناصر مضر مانند آرسنیک، جیوه و سرب نیز برخورد کنید. در طب سنتی، از دانش در مورد گیاهان دارویی و تشخیص عناصر مفید آنها برای درمان بیماری‌ها استفاده می‌شود. ترکیبات شیمیایی دیگری هم در داروهای گیاهی و پزشکی مدرن وجود دارند که شامل موارد زیر می‌شوند:
آلکالوئیدها
ترپنوئیدها (تری‌ترپن و ساپونین‌های استروئیدی)
ترکیبات فنلی (ترکیبات فنلی با تنوع شیمیایی در گیاهان وجود دارند)
گلیکوزیدها
پلی‌ساکاریدها (پلی‌ساکاریدها شامل پکتین‌ها، رزین‌ها و موسیلاژها هستند و در پزشکی استفاده می‌شوند)
نام انواع گیاهان دارویی
لیست گونه‌های مختلف گیاهان دارویی به دلیل تعداد زیاد و تنوع بسیار، ناقص است. در جدول زیر، یک فهرست از ۴۰ گیاه دارویی معمول آمده است و سپس تعدادی از آنها به تفصیل توضیح داده شده است. با توجه به ویژگی‌های آب و هوایی کشور، برخی از این گیاهان در مناطق مختلف کشور کشت و پرورش نمی‌یابند. در ادامه، نام گیاهان دارویی که بیشترین توزیع جغرافیایی در کشور دارند به همراه کاربردهای آنها آورده شده است:
| چریش | بابونه | خولان دریا | کاستوس |
| تولسی | خردل | درخت چای | بریوفیلوم |
| نعنا | گل همیشه بهار | جنتیان زرد بزرگ | گیلاس زمستانی |
| جعفری | زنجبیل | جینسینگ سیبری | کنگر فرنگی |
| آلوئه ورا | آویشن | اکیناسه | بادرنجبویه |
| شنبلیله | باکوپا | بیدمشک بزرگ | نعناع تند |
| علف لیمو | اسطوخودوس | مارش مالو | کالاندولا |
| خوس (علف وتیور) | گیاه رزماری | استویا | گوتو کلا |
| آجوین | زردچوبه | ساگارگوتا | یام چینی |
| سیر | مریم گلی | وایتکس نگوندو | گل گاوزبان |
گیاه دارویی آلوئه‌ورا (Aloe Vera)
گیاه دارویی آلوئه‌ورا (Aloe Vera)
آلوئه‌ورا تنها زیر نور خورشید با خاک خشک یا مرطوب و دارای زهکشی مناسب رشد می‌کند. این گیاه، با طعمی شبیه به تر و تلخی خفیف، معمولاً به عنوان خوراکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
فواید بهداشتی آلوئه‌ورا
شیره آلوئه‌ورا برای تسریع در بهبود و کاهش خطر عفونت در موارد زیر بسیار مفید است:
زخم‌ها
بریدگی‌ها
سوختگی‌ها
کاهش التهاب
آلوئه‌ورا علاوه بر استفاده خارجی برای پوست، به صورت داخلی نیز در درمان موارد زیر مصرف می‌شود:
کولیت اولسراتیو (نوشیدن آب آلوئه‌ورا)
یبوست مزمن
اشتهای ضعیف
مشکلات گوارشی
مصارف آلوئه‌ورا
محصولات آرایشی-بهداشتی (مانند کرم‌ها و ژل‌ها)
درمان ریزش مو (شامپوها)
مواد افزودنی به نوشیدنی‌ها
آویشن (Thyme)
آویشن گیاهی منشأ مدیترانه‌ای است که کاربردهای متعددی در زمینه غذا، دارو و زینت دارد. گل‌ها، برگ‌ها و روغن آویشن برای درمان انواع علائم و بیماری‌ها استفاده می‌شوند. این گیاه دارای برگ‌های کوچک و خاکستری‌ترین رنگ با طعمی شیرین است. گونه‌های مختلفی از آویشن وجود دارند، اما آویشن لیمویی که برگ‌های بزرگتر و با رنگ لیمویی دارد، به شکل رایج‌تری معروف است.
فواید بهداشتی آویشن
آویشن به عنوان یک ضد عفونی‌کننده قوی شناخته می‌شود و برای درمان موارد زیر بسیار مفید است:
مشکلات گوارشی
گاز معده
سرفه
مصارف آویشن
به عنوان یک عامل افزودنی طعم و عطر در غذاها (مانند پیتزا)
استفاده در شربت‌های سرفه
تهیه دمنوش‌ها و چای‌ها
گیاه دارویی شنبلیله و تخم شنبلیله (Fenugreek, Methi)
گیاه دارویی شنبلیله و تخم شنبلیله (Fenugreek, Methi)
شنبلیله یک گیاه است که در طب جایگزین به مدت طولانی مورد استفاده قرار گرفته است. این گیاه در غذاهای هندی رایج بوده و اغلب به عنوان مکمل مصرف می‌شود. شنبلیله دارای فواید زیادی برای سلامتی است.
فواید بهداشتی تخم شنبلیله
تخم شنبلیله غنی از مواد مغذی است و در موارد زیر مفید است:
تشویق به افزایش وزن (برای مقابله با بی‌اشتهایی)
کاهش خطر سرطان کبد
کاهش سطح کلسترول خون
درمان التهاب و زخم معده و روده
تخلیه مجاری عرق
کمک به بدن‌سازی
درمان دیابت دیررس
مهار مشکلات گوارشی
افزایش شیردهی در موارد ناکافی
تسکین درد قاعدگی
کمک به تسکین درد زایمان
از بین بردن بوی بد دهان
بازگرداننده حس چشایی
مصارف تخم شنبلیله
استفاده در مصرف دارویی (داخلی یا موضعی)
استفاده در آشپزی (برای طعم دادن به غذاها، ترشی‌ها و سالادها)
| بیشتر بخوانید : از ترکیب چه گیاهانی دمنوش خوبی خواهیم داشت؟ |
گیاه دارویی کنگر فرنگی یا آرتیشو (Globe Artichoke)
کنگر فرنگی یا آرتیشو گیاهی با طعم تلخ است که نیاز به نور خورشید زیادی دارد. در سال‌های اخیر، بعد از کشف سینارین به عنوان یک گیاه دارویی مهم، اهمیت بیشتری پیدا کرده است. برگ‌های آرتیشو بهتر است قبل از گلدهی برداشت شوند.
فواید بهداشتی کنگر فرنگی
افزایش عملکرد کبد و کیسه صفرا
تحریک ترشح شیره‌های گوارشی
کاهش سطح کلسترول خون
درمان بیماری‌های مزمن کبد و کیسه صفرا
درمان زردی (یرقان)
درمان هپاتیت
بهبود تصلب عروق
درمان مراحل اولیه دیابت دیررس
مصارف کنگر فرنگی
استفاده در آشپزی و پخت غذاها (تازه یا پخته)
مصرف برگ‌های آن به عنوان دمنوش
تهیه شربت از شیره این گیاه و مصرف آن به عنوان غذا کمکی به هضم
گیاه دارویی بومادران (Achillea millefolium)
بومادران یک گیاه است که در سراسر جهان رشد می‌کند و از بخش‌های مختلف گل و برگ آن برای تهیه داروهای متنوع استفاده می‌شود.
فواید بهداشتی گیاه بومادران
برای بهبود تب، سرماخوردگی، تب یونجه، عدم قاعدگی، اسهال خونی، اسهال، از دست دادن اشتها، ناراحتی دستگاه گوارش (GI) و برای ایجاد تعریق
تسکین درد دندان با جویدن برگ‌های تازه آن
برای کاهش خونریزی ناشی از هموروئید
برای التیام زخم‌ها
به عنوان حمام نشسته برای شرایط دردناک مانند گرفتگی رحم در زنان
در ترکیب با گیاهان دیگر برای تسکین نفخ، گاز روده (نفخ شکم)، گرفتگی خفیف دستگاه گوارش (GI) و مشکلات دیگر گوارشی
مصارف گیاه بومادران
در آشپزی برگ‌ها و گلهای جوان بومادران در سالادها استفاده می‌شوند.
در تولید محصولات آرایشی به عنوان پاک‌کننده و در انفیه نیز از آن استفاده می‌شود. روغن بومادران نیز در تهیه شامپوها به کار می‌رود.
گیاه دارویی گل گاوزبان (Echium)
گل گاوزبان به دلیل خوشه‌های بلند آبی‌رنگی که در تابستان می‌آید، شناخته می‌شود. این گیاه در اندازه‌های مختلفی وجود دارد. گلهای لوله‌ای آن می‌توانند آبی، بنفش، صورتی، قرمز یا سفید باشند و در ماه‌های تابستان می‌رنگ شوند. گل گاوزبان مقاوم به خشکی است و منبع عالی شهد برای زنبورها و سایر گرده‌افشان‌هاست.
فواید بهداشتی گل گاوزبان
تولید کلاژن
حفاظت از منافذ پوست
تأمین پروتئین‌های ساختاری پوستی
کاهش چین و چروک‌های پوستی
فعالیت ضد التهابی
کاهش اضطراب
مصارف گل گاوزبان
استفاده به عنوان دمنوش
استفاده در کرم‌های پوستی
گیاه دارویی گل ختمی (Hollyhocks)
گیاه دارویی گل ختمی (Hollyhocks)
گل ختمی گیاهی گل‌دار از خانواده Malvaceae است. از خاک غنی و با زهکشی خوب رشد می‌کند. این گیاه یک ساله، دو ساله یا چند ساله است. از این گل برای تهیه چای دارویی استفاده می‌شود. از گل ختمی برای پیشگیری و درمان اختلالات تنفسی و مشکلات دستگاه گوارش استفاده می‌کنند. برخی از افراد برای درمان زخم و تورم دردناک (التهاب) هالی هاک را مستقیماً روی پوست قرار می‌دهند.
فواید بهداشتی گل ختمی
به عنوان رنگ طبیعی مو
مرطوب ساختن پوست
سلامت مو
کمک به گردش خون
درمان سوختگی
دندان درآوردن در نوزادان
تندرستی بانوان
بهبود اشتها
رفع مشکلات تنفسی
رفع بیماری های گوارشی
التیام زخم ها
درمان گلودرد
درمان تب
مصارف گل ختمی
گلبرگ‌ها به رنگ دادن محصولات قنادی کمک می‌کنند و میوه به نوشیدنی‌های غیر الکلی، ژله، مربا و سوسیس رنگ می‌دهد.
گلبرگ‌ها و جوانه‌های گل به سالاد اضافه می‌شود.
برگ‌های جوان آن را به صورت خام و یا به صورت پخته می‌خورند.
ساقه‌های جوان را نیز به صورت خام مصرف می‌کنند.
این گیاه به خورشت‌ها و سوپ‌ها اضافه می‌شود.
گیاه دارویی ریشه سنبل الطیب (Valeriana officinalis)
ریشه سنبل الطیب یک داروی گیاهی است که ریشه در یونان باستان دارد. گیاه سنبل الطیب دارای گلهای صورتی یا سفید است. بومی اروپا و آسیا است، اما اکنون در آمریکای شمالی نیز رشد می‌کند.
فواید بهداشتی سنبل الطیب
درمان بی‌خوابی
مدیریت اضطراب و استرس
درمان گُرگرفتگی در بانوان یائسه
درمان اختلالات قاعدگی
سلامت قلب
بهبود پارکینسون
ضدتشنج
مصارف سنبل الطیب
داروی سنتی تنتور
قرص خواب و قرص اعصاب
چای و دمنوش
گیاه دارویی باباآدم (Arctium lappa)
بابا آدم، یک گیاه طب سنتی معروف است که در طول تاریخ به عنوان یک داروی ادرار آور به کار رفته است. این گیاه بسیار سریع رشد می‌کند و قادر به رشد در محیط‌های مختلف با شرایط مختلف است. این گیاه بسیار مقاوم است و می‌تواند در مناطقی که دمای زمستان تا زیر ۴۰ درجه سانتیگراد می‌رسد، رشد کند. این گیاه حدود یک متر ارتفاع دارد و برگ‌های آن پهن و در لمس احساس درشتی دارند. برگ‌ها در قسمت بالایی بسیار سبز و در قسمت پایینی رنگ سبز روشن دارند.
مزایای بهداشتی باباآدم
♦ درمان مارگزیدگی
♦ کمک در درمان سوختگی
♦ مقابله با بیماری‌های پوستی
♦ درمان تب
موارد استفاده باباآدم
♣ ریشه‌های جوان را می‌توان به صورت تازه یا خشک شده مصرف نمود.
♣ برگ‌های پهن و قلبی شکل آن می‌توانند پس از پخت به عنوان ماده غذایی مصرف شوند.
گیاه دارویی ریحان
ریحان (ocimum basilicum) یک گیاه رایج است که برای تزیین سالاد، ماکارونی و موارد دیگر در غذاها برای افزودن عطر و طعم خوشمزه به کار می‌رود. این گیاه به دلیل حاوی ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند ویتامین K و آهن، برای مقابله با بیماری‌های متداول مفید است. به عنوان مثال، منگنز موجود در ریحان به فرآیندهای متابولیکی مختلف در بدن کمک می‌کند. گیاه ریحان مقدس، که معمولاً به عنوان تولیس شناخته می‌شود، در هندوستان به منظور کمک به درمان انواع بیماری‌ها از جمله تب و دیابت در تهیه چای، پماد و سایر مصارف استفاده می‌شود. طعم این نوع از ریحان بسیار قوی‌تر از ریحان معمولی است.
مزایای بهداشتی ریحان:
کاهش استرس
خواص ضد باکتریایی
منبع غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها
پیشگیری از برخی اثرات زیان‌آور پیری
کاهش التهاب و تورم
تقویت استخوان‌ها و کبد
افزایش سیستم ایمنی
تحریک متابولیسم
بهبود عملکرد دستگاه گوارش
موارد استفاده:
تزیین غذاها به عنوان چاشنی
استفاده در اسموتی‌ها به عنوان یک عنصر طعمدهنده
گیاه دارویی بابونه
بابونه (گل بابونه) دارای غلظت بالایی از آنتی اکسیدان هاست که این گیاه را به یک گیاه فوق‌العاده برای تسکین انواع بیماری‌ها تبدیل کرده است. بابونه معمولاً به صورت چای مصرف می‌شود و می‌توانید با دم کردن گلهای خشک بابونه در خانه از فواید آن بهره‌مند شوید. نوشیدن یک فنجان چای بابونه قبل از خواب می‌تواند به شما در آرامش و خواب راحت‌تر در شب کمک کند. پرورش گیاهان دارویی مانند بابونه تقریباً در تمام انواع خاک‌ها امکان‌پذیر است.
فواید بهداشتی بابونه:
بهبود سلامت کلی پوست
تسکین درد
کمک به خواب
کاهش التهاب و تورم
منبع غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها
رفع یبوست
موارد استفاده:
دم کردن گلهای خشک به عنوان چای
استنشاق اسانس بابونه
استفاده از روغن‌های موضعی آن
گیاه دارویی اکیناسه
گیاه دارویی اکیناسه
اکیناسه (اکیناسه پورپوره) به طور معمول به عنوان تخم گل بنفش شناخته می‌شود. این گل معمولاً در چای برای تسکین علائم مختلف و تقویت سیستم ایمنی بدن استفاده می‌شود. این گیاه محبوب اغلب برای تسریع در بهبودی از سرماخوردگی استفاده می‌شود. توجه به این نکته مهم است که در صورت مصرف مداوم دوزهای بالا، اکیناسه ممکن است اثرات منفی مانند حالت تهوع و سرگیجه ایجاد کند. پرورش گیاهان دارویی اکیناسه بیشتر در خاک‌های شنی و لومی انجام می‌شود.
مزایای بهداشتی اکیناسه:
جلوگیری از عفونت‌های دستگاه ادراری و درمان آنها
تقویت سیستم ایمنی بدن
رفع مشکلات تنفسی فوقانی
مبارزه با عفونت‌ها
کاهش علائم سرماخوردگی
موارد استفاده:
دم کردن ریشه‌ها، برگ‌ها و گل‌ها برای تهیه چای
مصرف قرص‌های اکیناسه
گیاه دارویی قاصدک
قبل از اقدام به حذف قاصدک‌های مزاحم (تاراکساکوم) از حیاط خانه خود، باید به دقت در نظر بگیرید. قاصدک‌ها نه تنها منابع تزریقی هستند بلکه با فواید سلامتی زیادی نیز همراهند. این گیاهان دارویی دارای مقادیر زیادی ویتامین K، ویتامین C، آهن، کلسیم و موارد دیگر هستند. این ویتامین‌ها و مواد معدنی به بهبود سلامت استخوان و کبد کمک می‌کنند. تمام اجزای یک قاصدک به شما کمک می‌کنند. به عنوان مثال، ریشه قاصدک معمولاً برای تهیه چای استفاده می‌شود، برگ‌ها به عنوان تزیین غذاهای مختلف و شیره قاصدک برای پوست شما عالی است. پرورش گیاهان دارویی قاصدک در خاک‌های شنی و لومی بهتر است.
فواید بهداشتی قاصدک:
تقویت سلامت کلی کبد و دفع سموم از آن
درمان عفونت‌های پوست
پشتیبانی از سلامت کلی استخوان
جلوگیری از عفونت‌های دستگاه ادراری و درمان آنها
موارد استفاده:
دم کردن ریشه به عنوان چای
استفاده از برگ‌ها برای تزیین ظروف
مصرف قرص‌های قاصدک
گیاه دارویی سیر:
سیر ( allium sativum ) به درمان بیماری‌های ناخواسته کمک می‌کند. این گیاه فوق‌العاده برای مقابله با عفونت‌ها، کمک به کنترل کلسترول، و موارد دیگر بسیار مناسب است. مصرف منظم سیر برای سلامتی شما مفید است و می‌توان آن را در تغذیه خود درج کرد. فواید سیر در حالت خام بیشتر است، بنابراین سعی کنید آن را به صورت تازه مصرف کنید تا بهره‌وری بیشتری از آن برای سلامتی خود داشته باشید. پرورش گیاهان دارویی سیر در خاک‌های حاصلخیز و مرطوب بهتر انجام می‌شود.
فواید بهداشتی سیر:
کمک به پیشگیری از بیماری‌های قلبی
کاهش کلسترول و فشار خون
جلوگیری از زوال عقل، آلزایمر و بیماری‌های دژنراتیو
تقویت سلامت دستگاه گوارش
موارد استفاده:
به عنوان ماده اصلی یا تزیینی در غذاها
مصرف سیر تازه
گیاه دارویی جعفری:
جعفری (پتروسلینوم کریسپوم) یک سبزی خوشمزه است که برای تقویت سیستم ایمنی بدن، حمایت از سلامت استخوان و بهبود وضعیت گوارش مفید است. غلظت بالای آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین K و دیگر ترکیبات به این گیاه کمک می‌کند تا یک گیاه قدرتمند برای بدن شما باشد. همچنین اگر از مشکلات نفخ معده رنج می‌برید، جعفری گیاهی مفید برای رفع این مشکل است. پرورش گیاهان دارویی جعفری نیازمند خاک‌های غنی از مواد آلی و حاصلخیز است.
فواید بهداشتی جعفری:
تسکین نفخ معده و پشتیبانی از سلامت دستگاه گوارش
مقابله با بوی بد دهان
حمایت از سلامت استخوان
منبع غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها
موارد استفاده:
به عنوان چاشنی در غذاها بپاشید.
از برگ‌های آن چای دم کنید یا آب جعفری بنوشید.
گیاه دارویی نعناع:
نعناع (mentha) یک گیاه تازه و خوشمزه است که طعمش را در صمغ، خمیر دندان و دسرها می‌چشید. این گیاه به عنوان یک منبع عالی برای تسکین دردهای شکمی، کاهش حالت تهوع و تسکین دردهای عضلانی شناخته می‌شود. تهیه چای نعناع می‌تواند برای زنان بارداری که از مشکل صبحگاهی رنج می‌برند، بسیار مفید باشد. پرورش گیاهان دارویی نعناع بدون استفاده از کود مناسب است زیرا استفاده از کود ممکن است طعم آن را تغییر دهد.
فواید بهداشتی نعناع:
کاهش آلرژی‌ها
تسکین دردهای عضلانی
مقابله با سردرد
کاهش تهوع، گاز معده و دستگاه گوارش
پشتیبانی از سلامت دستگاه گوارش
درمان بوی بد دهان
اثرات ضد باکتری دارد
موارد استفاده:
دم کردن برگ‌های آن برای تهیه چای
استفاده از روغن اسانس به صورت موضعی
استنشاق روغن اسانس نعناع
گیاه دارویی رزماری:
رزماری (rosmarinus officinalis) پر از ویتامین‌ها و مواد معدنی است که به تحقیقات بسیاری از عملکردهای مختلف بدن کمک می‌کند. به عنوان مثال، رزماری برای بهبود حافظه بسیار مفید است و از رشد موها نیز حمایت می‌کند. این به این معناست که یک فنجان چای رزماری می‌تواند برای هر کسی که مطالعه شبانه انجام می‌دهد یا شخصی که از ریزش موهای خود رنج می‌برد، مناسب باشد. پرورش گیاهان دارویی رزماری به روش قلمه‌زنی انجام می‌شود.
فواید بهداشتی رزماری:
کاهش التهابات
بهبود گردش خون
افزایش حافظه و بهبود عملکرد مغزی کلی
درمان بوی بد دهان
حمایت از سلامت کبد
حمایت از رشد موها
موارد استفاده:
دم کردن برگ‌های خشک به عنوان چای
استفاده از آن به عنوان چاشنی در ظروف غذا
استفاده موضعی از روغن اسانس
گیاه دارویی مریم‌گلی:
مریم‌گلی (salvia officinalis) یک گیاه دیگر در عرصه‌ی پزشکی است که به تقویت حافظه و مقابله با بیماری‌های انحطاطی کمک می‌کند. مریم‌گلی همچنین با توانایی کاهش طبیعی سطح گلوکز در کنترل دیابت شناخته می‌شود. این گیاه معمولاً به عنوان ماده محبوبی در محصولات زیبایی و غذاهای مختلف استفاده می‌شود، بنابراین به راحتی می‌توانید از فواید مریم‌گلی به روش‌های مختلفی بهره‌مند شوید. پرورش گیاهان دارویی مریم‌گلی در مناطق شنی انجام می‌شود.
فواید بهداشتی مریم‌گلی:
تقویت حافظه و افزایش عملکرد مغزی کلی
پشتیبانی از سلامت دستگاه گوارش
تقویت سیستم ایمنی بدن
کنترل دیابت و کاهش سطح گلوکز
دارای غنی‌ترین منابع آنتی‌اکسیدان
ارتقاء سلامت پوست
موارد استفاده:
دم کردن برگ‌های تازه به عنوان چای
استفاده از آن به عنوان چاشنی در ظروف غذایی
استنشاق روغن اسانس
استفاده موضعی از روغن اسانس مریم‌گلی
گیاه دارویی فلفل:
گیاه دارویی فلفل:
فلفل (capsicum annuum) به هر وعده غذایی یا نوشیدنی مزه تندی می‌دهد و یک ماده سم‌زدایی محبوب برای بسیاری از افراد است. کپسایسین ترکیبی است که مسئول خصوصیات تندی فلفل قرمز است، اما همچنین در برخی از فواید آن برای سلامت نقش دارد. برخی از این مزایا شامل تسکین درد و کاهش کلسترول می‌شود. پرورش گیاهان دارویی از جمله فلفل در خاک‌های لومی شنی انجام می‌پذیرد.
فواید بهداشتی فلفل:
سم‌زدایی بدن
کاهش درد و کلسترول
تقویت متابولیسم
تسکین نفخ معده و بهبود هضم غذا
افزایش گردش خون
تسکین دردها
موارد استفاده:
اضافه کردن به سس‌ها، مخلوط ادویه‌ها، پانسمان و دیگر غذاها
مصرف به صورت قرص
گیاه دارویی اسطوخودوس:
اسطوخودوس (lavandula) به دلیل خواص آرامش‌بخش و توانایی کاهش تنش عصبی، محبوب است. چای اسطوخودوس یک نوشیدنی دیگر است که می‌تواند به شما کمک کند تا بعد از یک روز طولانی آرامش یابید و شب را با استراحت بگذرانید. روغن اسطوخودوس نیز برای ماساژ، درمان‌های رایحه‌درمانی و حتی مراقبت از موها مورد استفاده قرار می‌گیرد. پرورش گیاهان دارویی اسطوخودوس در خاک‌های قلیایی انجام می‌شود.
فواید بهداشتی اسطوخودوس:
کاهش تنش و استرس
تسکین سردرد و میگرن
افزایش کیفیت خواب
حمایت از سلامت پوست و مو
مبارزه با آکنه‌ها
تسکین دردها
درمان مشکلات تنفسی
موارد استفاده:
دم کردن گل آن به عنوان چای
استفاده از روغن اسانس در دیفیوزر
استفاده موضعی از روغن اسانس اسطوخودوس
گیاه دارویی گل همیشه بهار:
گل همیشه بهار (tagetes) گیاهانی خوشبو کننده هستند که بسیاری از افراد برای بهبود سلامت عمومی پوست خود از آنها بهره می‌برند. این گلهای پررنگ و خوشبو حاوی مقادیر زیادی آنتی‌اکسیدان و ترکیبات سالم هستند که آنها را به انتخاب مناسبی برای نگهداری در منزل تبدیل می‌کند و این به این معناست که پرورش گیاهان دارویی گل همیشه بهار در خانه امکان‌پذیر است. این گیاهان نه تنها به حفظ سلامت بدن کمک می‌کنند بلکه به دور نگه‌داشتن حشرات نیز کمک می‌کنند.
فواید بهداشتی گل همیشه بهار:
تسکین بخشیدن به پوست و درمان بیماری‌های پوستی
کاهش التهاب‌ها
خواص ضدباکتری و ضدعفونی‌کننده قوی
درمان گوش درد و عفونت
تقویت دید چشم‌ها
موارد استفاده:
دم کردن گلهای خشک آن به عنوان چای
استفاده موضعی از روغن اسانس بر روی پوست
گیاه دارویی بادرنجبویه:
بادرنجبویه (melissa officinalis) یک گیاه دارویی با سابقه است که برای کمک به تسکین استرس و دفع حشرات استفاده می‌شود. مقدار زیادی استرس می‌تواند عوارضی را در بسیاری از عملکردهای بدن ایجاد کند. اما استرس کم برای عملکرد بهتر بدن ایده‌آل است. این گیاه بسیار خوشمزه است و به راحتی در چندین نوع مصرف مختلف از جمله چای، بستنی و دیگر غذاها به کار می‌رود. برای تسکین اضطراب، استرس و حتی آرامش بچه‌های بی‌قرار، بسیاری از افراد از چای بادرنجبویه استفاده می‌کنند. پرورش گیاهان دارویی بادرنجبویه معمولاً در خاک‌های حاصلخیز با خواص زهکشی خوب انجام می‌شود.
فواید بهداشتی بادرنجبویه:
کاهش استرس و اضطراب
کاهش التهاب‌ها
درمان زخم‌های معده
تسکین درد عضلانی قاعدگی
تقویت دید چشم‌ها
موارد استفاده:
دم کردن برگ‌های تازه به عنوان چای
تزئین غذاها و دسرها
استفاده از چای یا روغن اسانس به صورت موضعی
پرورش گیاهان دارویی در منزل
کشت گیاهان دارویی در خانه واقعیتاً کاری ساده نیست و به تجربه نیاز دارد. در این مقاله، تلاش خواهیم کرد بررسی کنیم که چه انواع گیاهان دارویی را می‌توان در خانه پرورش داد و به فواید سلامتی و موارد استفاده آنها بپردازیم.
پرورش گیاهان دارویی در خانه
گیاهان دارویی به دلیل تأمین تقاضا، به ویژه در مقیاس تجاری، به منظور استفاده در درمان‌های طبیعی به طور فزاینده‌ای کشت می‌شوند. این گیاهان معمولاً در زمین‌های باز رشد می‌کنند و این منجر به تنوع بیشتر در تولید در طول سال می‌شود. فناوری هیدروپونیک همچنین می‌تواند برای تولید مواد گیاهی با استاندارد بالا در طول سال با در نظر گرفتن قابلیت کنترل شرایط رشد و تحریک متابولیسم ثانویه با دستکاری مناسب تغذیه معدنی مورد استفاده قرار گیرد.
الف) پرورش گیاهان دارویی در منزل:
الف) پرورش گیاهان دارویی در منزل:
روش‌های تولید انواع گیاهان دارویی در منزل بسیار ساده هستند. تنها نیاز به اطمینان از سلامت بذرها دارید. پرورش و کشت گیاهان دارویی در منزل هم در باغچه و هم در گلدان امکان‌پذیر است. برای کشت گیاهان دارویی در منزل، مراحل زیر را به ترتیب دنبال کنید:
کشت گیاه دارویی در باغچه
۱. گیاهان سالم از خاک سالم و دانه های سالم پیدا می‌شوند. اگر متوجه شدید که خاک شما نشانه‌های کافی رشد، رطوبت، یا کرم خاکی ندارد، ممکن است قبل از کاشت، آن را با مقداری کود ارگانیک و کود دامی به خوبی تصحیح کنید. برای بهبود زهکشی، می‌توانید کمی ماسه به مخلوط خود اضافه کنید.
۲. گیاهان معمولاً پس از خطر یخبندان آماده برای کاشت هستند. برای آماده‌سازی برای کاشت بذرها، بسترهای خاک خود را با یک چنگک سبک آماده کنید، اطمینان حاصل کنید که خاک را صاف کرده و سنگ یا سنگریزه‌های بزرگتر از یک گلوله را جدا کنید. سپس، با استفاده از انگشتان خود یا دسته بیل یا چنگک، خاک را با سوراخ‌های کوچکی فرو کنید که برای رشد آنها فاصله دارند. برای گیاهان کوچکتر، فاصله ۲ اینچی بین دانه‌ها به طور کلی کار می‌کند، اما برای گیاهان گسترده مانند نعناع، احتمالاً به فضای بیشتری نیاز خواهید داشت. سپس روی بذرها را با یک لایه نازک از خاک بپوشانید و آبیاری کنید. می‌توانید در عرض چند هفته منتظر جوانه‌زدن آنها باشید.
۳. بیشتر گیاهان دارویی، اما نه همه، ۶ تا ۸ ساعت نور آفتاب در روز و خاک‌های با زهکشی خوب و کمی قلیایی را ترجیح می‌دهند. اغلب اوقات، نور آفتاب بیشتر منجر به غلظت بالاتر روغن‌های ضروری در گیاه می‌شود و برخی گیاهان دارویی را قوی‌تر می‌کند. در حالی که بسیاری از انواع گیاهان دارویی در طول فصل رشد، شرایط آب و هوای خشک و مدیترانه‌ای را ترجیح می‌دهند، گیاهان دیگر در جنگل‌های خنک و سایه‌دار، گاهی اوقات در خاک‌های اسیدی رشد می‌کنند. قبل از شروع، حتماً در مورد گیاهانی که برای باغچه شما مناسب هستند، تحقیق کنید.
کاشت گیاهان دارویی در گلدان
دلایل زیادی برای رشد گیاهان در گلدان وجود دارد. ممکن است محدودیت فضایی داشته باشید، شرایط خاک مناسب نداشته باشید، بخواهید دوره رشد گیاه را بیشتر کنید، گیاهان را برای استفاده در آشپزخانه نگه دارید، گیاهان مخرب را از باغچه دور نگه دارید، یا احتمالاً یک ساکن آپارتمان با علاقه به گیاهان تازه باشید. اما مهم نیست که دلیل شما چی باشد، بسیاری از گیاهان دارویی مناسب برای رشد در گلدان هستند و می توانند در هر مکانی وجود داشته باشند، تا زمانی که به آنها نور خورشید، آب و خاک مناسب فراهم شود. پرورش گیاهان در گلدان به این معناست که نه تنها هنگام برداشت گیاهان نزدیک به آنها هستید، بلکه می توانید از زیبایی آنها و عطری که هنگام عبور از کنار آنها منتشر می شود لذت ببرید. همچنین می توانید از خاصیت دفع حشرات بسیاری از گیاهان دارویی بهره ببرید. می توانید تعدادی گلدان مختلف را انتخاب کنید که هر یک از آنها حاوی یک گیاه جداگانه باشد، یا می توانید یک جعبه پنجره یا سبد آویزان را با ترکیبی از گیاهان مکمل پر کنید.
۱. رشد گیاهان دارویی در گلدان:
قبل از اضافه کردن خاک به گلدان انتخابی خود، باید لایه‌ای از سنگ، شن یا گلوله‌های استایروفوم را در پایین قسمت ظرف قرار دهید تا به فرآیند زهکشی کمک کند. تراشه‌های شکسته از گلدان‌های تراکوتا همچنین برای این کار مناسب هستند. از مخلوط خاک گلدان با کیفیت خوبی استفاده کنید تا ظرف خود را تا ۲ اینچ (۵ سانتیمتر) از بالا پر کنید تا فضای کافی برای آبیاری وجود داشته باشد. تعداد کمی از گیاهان به مقدار زیادی کود نیاز دارند. اما تقریباً همه آنها در طول فصل رشد به مقداری کود نیاز دارند، به خصوص اگر در گلدان نگهداری شوند. باغچه‌ی گیاهان خود را به خوبی آبیاری کنید زیرا سریعتر از گیاهانی که مستقیماً در باغ کاشته شده اند خشک می‌شوند.
۲. افزایش عمر گیاهان:
با حذف برخی از گیاهان از زمین در اوایل پاییز، می‌توانید چرخه زندگی آنها را اطول کنید و در تمام طول زمستان، گیاهان تازه را در گلدان‌های خود رشد دهید.
۳. رشد گیاهان تهاجمی در گلدان:
برای جلوگیری از تصاحب گیاه نعناع، بهتر است همواره این نوع گیاهان و سایر گیاهان تهاجمی را در گلدان خود نگه دارید. مراقب این گونه گیاهان باشید. گیاهان تهاجمی دشوار هستند و حتی گیاهانی که در گلدان نگهداری می‌شوند تلاش می‌کنند تا به اطراف آنها حمله کنند.
رشد گیاهان دارویی در گلخانه:
قبل از اضافه کردن خاک به گلدان انتخابی خود، باید لایه‌ای از سنگ، شن یا گلوله‌های استایروفوم را در قسمت پایینی ظرف قرار دهید تا به فرآیند زهکشی کمک کند. تراشه‌های شکسته از گلدان‌های تراکوتا همچنین برای این کار مناسب هستند. از مخلوط خاک گلدان با کیفیت خوبی استفاده کنید تا ظرف خود را تا ۲ اینچ (۵ سانتیمتر) از بالا پر کنید تا فضای کافی برای آبیاری وجود داشته باشد. تعداد کمی از گیاهان به مقدار زیادی کود نیاز دارند. اما تقریباً همه آنها در طول فصل رشد به مقداری کود نیاز دارند، به خصوص اگر در گلدان نگهداری شوند. باغچه‌ی گیاهان خود را به خوبی آبیاری کنید زیرا سریعتر از گیاهانی که مستقیماً در باغ کاشته شده اند خشک می‌شوند.
افزایش عمر گیاهان:
با حذف برخی از گیاهان از زمین در اوایل پاییز، می‌توانید چرخه زندگی آنها را طولانی کنید و در طول زمستان، گیاهان تازه را در گلدان‌های خود رشد دهید.
رشد گیاهان تهاجمی در گلخانه:
برای جلوگیری از تصاحب گیاه نعناع، بهتر است همواره این نوع گیاهان و سایر گیاهان تهاجمی را در گلدان خود نگه دارید. مراقب این گونه گیاهان باشید. گیاهان تهاجمی دشوار هستند و حتی گیاهانی که در گلدان نگهداری می‌شوند تلاش می‌کنند تا به اطراف آنها حمله کنند.
جنبه‌های اقتصادی تولید گیاهان دارویی
گیاهان دارویی به عنوان یک منبع غنی از مواد تشکیل‌دهنده معتبر در نظر گرفته می‌شوند. انواع گیاهان دارویی برای تولید داروها در صنعت داروسازی، داروهای مصنوعی و فروش در فروشگاه‌های عطاری به کار می‌روند. متعدد اند، روش‌های متنوعی برای آماده‌سازی گیاهان دارویی وجود دارد. انواع گیاهان دارویی در عطاری‌ها شامل اشکال مختلفی از این گیاهان همچون پوست، میوه، چوب، ریشه، انواع گلهای گیاهان دارویی، برگ گیاهان دارویی، انواع گیاهان دارویی خشک شده در قالب ادویه‌ها، عرقیجات، دمنوش، اسانس‌های رنگ و طعم و غیره هستند. به عنوان مثال، ریشه، ساقه، برگ، گل و انواع توت‌ها ممکن است به صورت طبیعی مورد استفاده قرار گیرند یا به صورت کپسول، پودر، عصاره، تنتور، کرم یا محصولات روغنی فرآوری شوند. درمان جراحات یا بیماری‌ها با استفاده از این محصولات، در این صنعت سالانه به ارزش ۱٫۵ میلیارد دلار انجام می‌شود. مزارع و گلخانه‌های بسیاری در سراسر جهان اقدام به کشت و پرورش این محصولات می‌کنند. حتی درآمد حاصل از پرورش گیاهان دارویی در خانه نیز بسیار مهم و قابل توجه است. امروزه با گسترش نگرانی‌ها در مورد داروهای شیمیایی، تمایل افراد به پرورش و کاشت گیاهان دارویی بیشتر شده است. گیاهان دارویی پرفروش شامل گیاهانی همچون خاکشیر، تخم شربتی، گل گاوزبان، آویشن، زنجبیل و دارچین هستند.
انواع گیاهان دارویی در ایران
بیشتر گیاهان دارویی وحشی ممکن است از مکان‌های مختلفی مانند مرتع باز، زمین‌های کشاورزی، باغ‌ها، کنار جاده‌ها یا زمین‌های جنگلی جمع‌آوری شوند. در کشور ایران، گیاهان دارویی اصلی عمدتا به دو دسته تقسیم می‌شوند، با این حال همه گیاهان دارویی شناسایی و نامگذاری نشده‌اند و هنوز هم برخی گیاهان به عنوان گیاهان دارویی ناشناخته ایران شناسایی می‌شوند.
گیاهان دارویی بیابانی: انواعی از گیاهان همچون خارشتر، عناب، اسپند و غیره در مناطق بیابانی خراسان یافت می‌شوند.
گیاهان دارویی کوهی: گیاهان مانند بابونه، بومادران، گل گاوزبان و غیره اغلب در کوهستان‌های رشته کوه‌های زاگرس و البرز یافت می‌شوند.
در ادامه برخی از گیاهان دارویی کوهی به تفکیک استان‌های مختلف ایران آورده شده است:
گیاهان دارویی آذربایجان غربی: از جمله گل ختمی، شیرین بیان، مرزه، چریش، بید مشک و غیره.
گیاهان دارویی فیروزکوه: از جمله باریجه، سیر کوهی، سیرشک، گزریک و غیره.
گیاهان دارویی الموت قزوین: از جمله گل گاوزبان، گل پر، آویشن و ریواس.
گیاهان دارویی لرستان: شامل بومادران، پرسیاوش، موسیر، سیر، گل ختمی، بادامک، باباآدم، کاسنی و غیره.
لیست گیاهان دارویی خراسان رضوی: شامل بادرانجوبه، ختمی، رازیانه، تخم شربتی، خاکشیر، زیره سبز و غیره.
پایانی بر این بحث:
اگرچه گیاهان دارویی به دلیل ویژگی‌های دارویی، عطردهنده و طعم‌دهنده‌شان برای قرون درازی ارزش داشتند، محصولات مصنوعی در دوران مدرن مدتی به اولویت مطرح برای مصرف‌کنندگان رسیدند. با این حال، وابستگی کم‌نظیر به ترکیبات مصنوعی به پایان رسیده و افراد به امید ایمنی و آرامش به طبیعت باز می‌گردند. در ایران، با وجود تنوع بسیار در انواع گیاهان دارویی، اعتقاد به طب سنتی از زمان‌های گذشته وجود داشته و نتایج قابل توجهی در زمینه پزشکی به دنبال داشته است. اکنون زمان آن رسیده که گیاهان دارویی مختلف کشورمان را به جهان معرفی کنیم. کاشت گیاهان دارویی مهمترین اهمیت را نه تنها از نظر خصوصیات درمانی آنها دارد، بلکه از نظر صادرات به کشورهای دیگر نیز حائز اهمیت است.
منبع : آرال شیمی
