میناکاری چیست؟ آیا با انواع میناکاری آشنا هستید؟ عمدتاً روی چه ظروفی میناکاری انجام می‌شود؟ آیا می‌دانید میناکاری اصفهان جزو کدام نوع از انواع میناکاری می‌باشد؟ تفاوت‌ها و تشابه‌های میناکاری اصفهان با دیگر میناکاری‌ها چیست؟ میناکاری اصفهان بیشتر شامل چه ظروفی می‌شود؟ ویژگی‌های ظروف میناکاری اصفهان چیست؟ چه میناکاری‌هایی به سبک میناکاری اصفهان شباهت دارند؟ راه تشخیص مینای اصل اصفهان چیست؟ در این مقاله از مجله، شما با پاسخ این سوالات، آشنا خواهید شد.
میناکاری چیست؟
میناکاری چیست؟
مینا در لغت به معنای آسمان آبی است، اما در اصطلاح به معنای قطعه‌ای معمولاً فلزی یا سفالی اشاره دارد که به شکل یک ظرف درآمده و پس از لعاب‌کاری و نقاشی با رنگ‌های خاص، در دمای بالا پخته می‌شود. لعاب از ترکیبی از مواد آلی و معدنی مانند اکسید مس، کبالت و آهن تشکیل شده و برای افزایش استحکام و جلا و تزیین ظروف مینا به کار می‌رود.
هنر میناکاری به هنر نقاشی و تزیین فلزاتی از قبیل طلا، مس و نقره با استفاده از رنگ‌های لعابی ویژه اطلاق می‌شود. این هنر برای زیبایی‌بخشی به ظروف و جواهرات فلزی استفاده می‌شود و دارای سابقه‌ای حدود ۵۰۰۰ ساله در تاریخ انسانیت می‌باشد. اصلی‌ترین خاستگاه هنر میناکاری ایران باستان است و این هنر در طول زمان به دلیل جذابیت و محبوبیت خود در کشورهای دیگر نیز گسترش یافته است.
| بیشتر بخوانید : شاهکارهای معماری ایران که پیش از مرگ باید ببینید |
انواع میناکاری
معمولاً هنر میناکاری بر روی چه ظروفی انجام می‌شود؟ برای پاسخ به این سوال، لازم است با انواع میناکاری آشنا شوید. در ادامه به بررسی انواع میناکاری می‌پردازیم.
میناکاری بر روی سفال:
این نوع میناکاری بر روی انواع ظروف سفالی انجام می‌شود و برای انجام آن نیاز به مراحل نقاشی، لعاب‌کاری و پخت در کوره داریم. مرکز اصلی این هنر در ایران در شهر همدان قرار دارد.
میناکاری بر روی شیشه:
در گذشته، میناکاری بر روی شیشه عمدتاً به منظور تزیین شیشه‌های رنگی با نقوش مذهبی و تاریخی استفاده می‌شد و این شیشه‌ها در کلیساها و مساجد قرار می‌گرفتند. اما در زمان حاضر، میناکاران شیشه را برای نقاشی طرح‌های زیبا و گاهاً طرح‌های خلاقانه‌تری به کار می‌برند که از اصول دینی و مذهبی خاصی پیروی نمی‌کند.
میناکاری روی فلز:
برای میناکاری روی فلز، عمدتاً از فلزات مثل طلا، نقره، برنج و مس استفاده می‌شود. امروزه به ویژه از مس و برنج برای این هنر استفاده می‌شود. دلیل انتخاب این فلزات، سهولت دسترسی، قیمت مناسب‌تر نسبت به سایر فلزات، و قابلیت ساختارپذیری آسان آنهاست. همچنین، میناکاری روی برنج معمولاً دارای ماندگاری بیشتری است. تنوع رنگ در ظروف میناکاری شده روی فلز بسیار زیاد است. برای تمیز کردن این ظروف، باید نکاتی را رعایت کنید. برای اطلاعات بیشتر در مورد تمیز کردن ظروف برنجی میناکاری شده، می‌توانید به مقاله مربوطه مراجعه کنید.
میناکاری اصفهان:
شهر اصفهان به عنوان مرکز میناکاری ایران شناخته می‌شود و در مقیاس جهانی نیز شهرت خاصی دارد. اصفهان در سه زمینه میناکاری فلزی، سفالی و شیشه‌ای فعالیت دارد، اما بیشتر به عنوان مرکز میناکاری فلزی شناخته می‌شود. میناکاری اصفهان به دلیل نقوش برجسته و خلاقانه‌ای که در آن ایجاد می‌شود، شناخته می‌شود. برای درک بهتر در مورد میناکاری اصفهان، بهتر است ابتدا با انواع مینا از نظر تولید و ساخت آشنا شوید.
انواع مینا از نظر تولید و ساخت یا انواع شیوه‌های میناکاری:
انواع مینا از نظر تولید و ساخت یا انواع شیوه‌های میناکاری:
۱- مینای برجسته:
در این شیوه، هنر میناکاری توسط همکاری هنرمند قلمزن و میناکار به اجرا درآمده و نتیجه آن آثار زیبا و برجسته‌ای هستند. این نوع میناکاری با قلمزنی سنتی متفاوت است زیرا تا حد زیادی از تیغه و خطوط تیز خودداری می‌کند و به دنبال صفحات صاف‌تری می‌باشد. گاهی اوقات، مینای برجسته به صورت دو لایه متوالی انجام می‌شود، به عبارتی، یک کاسه یا ظرف دارای سطح داخلی صاف و سطح بیرونی برجسته‌ای می‌سازند. هر یک از این لایه‌ها به طور جداگانه تولید می‌شوند و سپس با استفاده از لحیم نقره به یکدیگر متصل می‌شوند.
۲- مینای خانه‌بندی (حجره‌بندی – سیمی):
در این شیوه، رنگ میناکاری به فضایی که توسط مفتول‌های فلزی لحیم‌کاری شده روی سطح ایجاد می‌شود. برای جلوگیری از تغییر رنگ مفتول‌ها در اثر حرارت کوره، آنها را با لعاب بی‌رنگ پوشانده و پس از حرارت‌دهی مجدداً پالیش می‌شوند. این شیوه امروزه به حد زیادی منسوخ شده است.
۳- مینای نقاشی:
در حال حاضر، بیشتر از این شیوه برای تولید ظروف میناکاری استفاده می‌شود. ابتدا ورقه‌های مسی خم می‌شوند و به شکل ظرف نهایی تبدیل می‌شوند. سپس سه بار لعاب داده می‌شود و هر بار پس از درجه‌حرارت دادن، نقاشی‌های مینا انجام می‌شود تا رنگ‌ها به‌طور دائمی در ظرف متمایل شوند. مدت زمان و درجه حرارت کوره در این روش بسیار حائز اهمیت است.
۴- مینای مرصع:
در این روش هنری ایرانی، دانه‌های یاقوتی شکل با انواع رنگ‌ها به کمک کمی لعاب و آب به سطح فلز متصل می‌شوند. این دانه‌های یاقوتی شکل از شیشه‌های متنوعی به دست می‌آیند که از جمع‌آوری و خرد کردن شیشه‌های مختلف و سپس تابیدن به حرارت نتیجه می‌شوند. این روش از جمله هنرهای میناکاری است که امروزه به صورت گسترده انجام نمی‌شود.
۵- مینای مشبک (پنجره‌ای):
این نوع هنر میناکاری اصفهان به مینای پنجره‌ای یا دورو شفاف هم شهرت دارد. این هنر میناکاری از طلا و نقره با استفاده از شیوه‌ای بسیار دقیق و با کیفیت انجام می‌شود.
۶- مینای شکری:
این نوع از هنر میناکاری در اصفهان به مینای نقاشی شبیه است. تفاوت اصلی در استفاده از لعاب‌های رنگی به جای لعاب سفید و سپس تزئین آن با نقاشی‌های رنگی با استفاده از مداد سفید است.
ویژگی‌های میناکاری اصفهان
هنر میناکاری اصفهان دارای ویژگی‌های خاصی است که ظروف میناکاری اصفهان را از سایر ظروف میناکاری متمایز می‌کند. در ادامه به برخی از این ویژگی‌ها اشاره می‌شود:
۱- اکثر ظروف میناکاری اصفهان از نوع مینای برجسته و مینای نقاشی هستند.
۲- نقوش مورد استفاده در ظروف میناکاری اصفهان اغلب شامل الگوهای اسلیمی، خطاطی، پرداز و گل و پرنده می‌شوند.
۳- ظروف میناکاری اصفهان دارای برجستگی‌های بیشتری نسبت به سایر ظروف میناکاری هستند.
۴- رنگ‌های مینای بکار رفته در میناکاری اصفهان به طور عمده سفید و آبی هستند و استفاده از رنگ‌های دیگر کمتر است.
۵- ظروف میناکاری اصفهان کمترین درخشندگی را نسبت به دیگر ظروف میناکاری دارند.
مقایسه میناکاری هند با میناکاری اصفهان
مقایسه میناکاری هند با میناکاری اصفهان
هنر میناکاری به علت گسترش و رواج خود در جهان، به انواع مختلفی دسته‌بندی می‌شود. یکی از شاخه‌های مشهور این هنر، میناکاری هندی است که با میناکاری اصفهان تطابقاتی دارد. همانطور که اشاره شد، هنر میناکاری در هند نیز شهرت جهانی دارد. هندی‌ها به دلیل فرهنگ و سنت‌های خود، تلاش می‌کنند تا در تولید ظروف میناکاری از رنگ‌های شاد و با غلظت بالا استفاده نمایند. به همین دلیل، میناکاری در هند به طور گسترده‌ای توسعه یافته است. اطلاعات بیشتر در مورد میناکاری هندی و نمونه‌های زیبای ظروف میناکاری برنجی هندی می‌تواند از طریق لینک مربوطه مشاهده شود.
شباهت‌های میناکاری اصفهان با میناکاری هند:
۱- هنر میناکاری هند نیز مانند میناکاری اصفهان، اغلب بر روی فلزات برنجی و مس انجام می‌شود.
۲- این دو شیوه هنری، از مینا برجسته و مینا نقاشی بهره می‌برند.
تفاوت‌های میناکاری اصفهان با میناکاری هند:
۱- میناکاری اصفهان به طور معمول الگوهای اسلیمی و خطاطی را برای تزئین ظروف استفاده می‌کند، در حالی که میناکاری هند به طور معمول الگوهای طاووس، گل و مرغ را برای تزئین ظروف خود انتخاب می‌کند.
۲- در میناکاری اصفهان، رنگ زمینه ظروف به طور اساسی سفید و آبی است، در حالی که در میناکاری هند، رنگ زمینه غالباً رنگ طلایی یا رنگ فلزی ظرف برنجی و مسی است.
۳- ظروف برنجی میناکاری هندی دارای تنوع بیشتری در رنگ‌ها هستند.
۴- ظروف میناکاری هندی معمولاً درخشان‌تر از ظروف میناکاری اصفهان هستند. برای یادگیری نحوه ایجاد براقیت در ظروف میناکاری، می‌توانید به مقاله در مورد براق کردن و تمیز کردن ظروف برنجی مراجعه کنید.
۵- ظروف میناکاری هندی کمترین برجستگی را نسبت به ظروف میناکاری اصفهان دارند.
| بیشتر بخوانید : هنر مینیاتور یا نگارگری چیست؟ |
نکات تشخیص ظروف میناکاری اصفهان اصلی و با کیفیت:
۱- سطح زیرساخت مینا باید یکنواخت و بدون برجستگی‌های اضافی باشد.
۲- سطح ظرف باید صاف و یکدست باشد.
۳- لعاب مینا باید در تمام سطوح کار یکنواخت و با دانگ‌های یکسان برای غلظت باشد.
۴- لعاب مینا نباید دارای ترک‌ها، شکستگی‌ها، پوسیدگی‌ها، حباب‌ها، یا سطوح ناهموار باشد.
۵- ضخامت رنگ در نقاشی و تزیین مینا باید یکنواخت باشد و رنگ‌ها نباید در مرزهای طرح‌ها ادغام شده باشند.
۶- سطح مینا باید دارای درخشندگی کافی و براقی باشد و باید شفاف و صیقلی باشد، که نشان‌دهنده استفاده از رنگ مرغوب و پخت مناسب در کوره است.
۷- نقوش باید دارای اصالت ایرانی باشند.
۸- پشت ظرف یا سایر اجزاء میناکاری باید دارای لعاب مرغوب و بدون زدگی باشند.
منبع :صنایع دستی پرنون
