اگر اختلال نقص توجه و بیش فعالی درمان نشود، باعث مشکلات و مسائل پیچیده‌ای در طول زندگی افراد مبتلا خواهد شد؛ زیرا این‌طور افراد گرایش به رفتارهای تکانشی و پرخطر دارند. علاوه بر رفتارهای تکانشی، ناتوانی در تمرکز و کمبود توجه بسیار موانع موفقیت در امور مدرسه، محیط کار، روابط اجتماعی و سایر جنبه‌های مهم زندگی همچون روابط عاطفی خواهد شد.
بیش فعالی چیست؟
بیش فعالی چیست؟
بیش‌فعالی و نقص توجه یا همان اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) نوعی اختلال عصبی رشدی است که بر نحوه عملکرد و رفتار فرد در زندگی شخصی و اجتماعی تاثیر می‌گذارد. کودکان مبتلا به ADHD معمولا بی‌قرار هستند و حواسشان به راحتی پرت میشود. این اختلال در کودکان شایع است و تا زمان تحصیل فقط ۱۱ درصد از آنها، اختلالشان تشخیص داده میشود. اگر اختلال نقص توجه و بیش فعالی درمان نشود، در کودکان و بزرگسالان عواقبی خواهد داشت که در ادامه به آنها می پردازیم.
| بیشتر بخوانید :مدیریت زمان در زندگی و محل کار |
انواع بیش فعالی
بیش فعالی یا اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) بر اساس علائم به ۳ دسته زیر طبقه‌بندی می‌شوند:
نوع بی‌توجه: افرادی که نوع بی توجه را تجربه می‌کنند، جزئیات را از دست می‌دهند و به راحتی حواسشان پرت میشود، زود خسته می‌شوند، در تمرکز روی یک کار مشکل دارند، در سازماندهی افکار و یادگیری اطلاعات جدید مشکل دارند، مداد، کاغذ یا سایر موارد مورد نیاز برای انجام یک کار را گم می‌کنند، اطلاعات را کندتر و با دقت کمتری نسبت به سایرین پردازش می‌کنند. تعداد دختران مبتلا به ADHD نوع بی توجه بیشتر از پسران تشخیص داده میشود.
عمدتا بیش فعال_تکانشی: افرادی که اغلب تکانشی یا بیش فعال هستند: در یک جا نشستن مشکل دارند، مدام صحبت می‌کنند، در شرکت در فعالیت های آرام مشکل دارند، دائماً در حال حرکت هستند، بی تاب هستند و پاسخ‌ها و نظرات نامناسب بیان می‌کنند. پسران بیشتر از دختران به نوع بیش فعال- تکانشی تشخیص داده می‌شوند.
نوع ترکیبی: اگر نوع ترکیبی دارید، به این معنی است که علائم شما منحصراً در بی توجهی یا رفتار بیش فعال- تکانشی قرار نمی‌گیرد. در عوض، ترکیبی از علائم از هر دو دسته به نمایش گذاشته شده است. علائم ممکن است در طول زمان تغییر کنند، بنابراین نوع ADHD شما نیز ممکن است تغییر کند.
علائم بیش فعالی
علائم بیش فعالی
تشخیص بیش از حد اختلال بیش فعالی کمبود توجه (ADHD) به یک نگرانی جدی در ایالات متحده تبدیل شده است. طبق مطالعه‌ای، از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۱، ۴۲ درصد افزایش در شیوع ADHD وجود داشت، که لزوماً به این معنی نیست که بسیاری از کودکان و بزرگسالان واقعاً به ADHD مبتلا شده‌اند. بسیاری از این یافته‌ها انتقاد کردند و معتقد بودند ADHD بسیار اشتباه تشخیص داده شده است.
کودکان و بزرگسالانی که به اشتباه ADHD تشخیص داده شده اند، در معرض خطر تجویز درمان‌ها و داروهای نادرست هستند. و همچنین خطرات جدی برای افراد مبتلا به ADHD که برای آن درمان نمی‌شوند وجود دارد. یافته‌های موسسه ملی سلامت روان علائم بیش فعالی را چنین بیان می‌کند:
بی‌توجهی: فرد در تمرکز‌کردن مشکل دارد و نمی‌تواند تمرکز خود را بر مسائل حفظ کند.
بیش‌فعالی یا بی‌قراری: زمانی که فرد بیش از حد صحبت می‌کند یا بی‌قرار است.
تکانشگری: زمانی این نشانه در نظر گرفته میشود که فرد توانایی بازداری رفتاری ندارد و کاری را بدون در نظر‌گرفتن عواقب طولانی مدت آن انجام می‌دهد.
علاوه بر علائم گفته شده در متن بالا، گاهی بزرگسالان مبتلا به ADHD علائم زیر را نشان می‌دهند:
به‌راحتی حواسشان به اطراف پرت میشود.
زود عصبانی می‌شوند و پرخاش می‌کنند.
دست‌وپا چلفتی هستند و اشیا را به اشتباه می‌ریزند.
تبعیت و پیروی از افراد برایشان بسیار مشکل است.
تحریک‌پذیر هستند.
صحبت افرادی را قطع می‌کنند.
توانایی مقابله با استرس ندارند و آن را چالش‌انگیز می‌دانند.
تغییرات خلقی دارند.
در نشستن و ثابت ماندن مشکل دارند.
عواقب درمان نکردن کودکان بیش فعال
اگر بیش فعالی در کودکی مورد درمان قرار نگیرد، در محیط خانه و مدرسه با مسائل اساسی مواجه خواهد شد. این کودکان به دلیل کمبود تمرکز و توجه، عملکرد یادگیری پایین‌تری دارند و ممکن است به دلیل این وضعیت، پیشرفت تحصیلی متناسب با سن خود را نداشته باشند یا نمرات ضعیفی کسب کنند.
در صورتی که بیش فعالی درمان نشود، علاوه بر کاهش تمرکز، این کودکان توانایی کمتری برای کنترل هیجانات و احساسات خود دارند، که این مسئله می‌تواند باعث مشکلات جدی در روابط اجتماعی آنها شود. این مشکلات در ارتباط با دوست‌یابی یا حفظ دوستان ممکن است باعث مواجهه با مشکلات اساسی در این کودکان شود.
سایر عواقب درمان نکردن کودکان بیش فعال
یکی دیگر از خطرات بالقوه ADHD درمان نشده، اضطراب غذایی است. مطالعه‌ای که ماه گذشته در یک مجله بین‌المللی درباره اختلالات تغذیه منتشر شد نشان داد کودکان مبتلا به ADHD دوازده برابر بیشتر از کودکان بدون ADHD در معرض ابتلا به سندرم کنترل غذا خوردن (LOC-ES) هستند. محققان دریافتند که هرچه کنترل تکانه کودک بدتر باشد، احتمال ابتلای آنها به اضطراب غذایی بیشتر است.
اگر بیش فعالی در بزرگسالی درمان نشود
اگر بیش فعالی در بزرگسالی درمان نشود
اگر بیش فعالی درمان نشود همچنین بر پیشرفت تحصیلی تأثیر می‌گذارد. بزرگسالانی که خود گزارش‌هایی از بیش فعالی تشخیص داده شده در جامعه دارند، به طور قابل توجهی کمتر از دبیرستان فارغ‌التحصیل شده‌اند یا مدرک دانشگاهی دریافت می‌کنند.
اگر بیش فعالی در بزرگسالی درمان نشود، این اختلال نسبتاً شایع است و در اغلب موارد در دوران بزرگسالی تشخیص داده نمی‌شود. طبق آمارها، ۵ درصد از ۸ میلیون بزرگسال آمریکایی مبتلا به این اختلال ADHD هستند که فقط حدود ۲۰ درصد از آنها تشخیص داده می‌شوند. بیش فعالی درمان نشده در بزرگسالی با برخی از خطرات جدی همراه است. این خطرات عبارتند از:
اختلالات روانی: افراد مبتلا به بیش فعالی، اگر بیش فعالی درمان نشود، در بزرگسالی ممکن است با مشکلات و اختلالات سلامت‌روان همچون افسردگی و اضطراب مواجه شوند. این اختلالات ریشه در همان علائم عدم تمرکز و تکانشگری دارند. در واقع، عدم درمان و مدیریت توجه و احساسات می‌تواند باعث ناامیدی، تحریک‌پذیری و اعتماد به‌نفس پایین شود که به نوبه‌خود مشکلاتی در زندگی شخصی و شغلی فرد را ایجاد می‌کند.
اختلال مصرف مواد: اگر بیش فعالی درمان نشود، گاهی مسائل مربوط به اختلال بیش فعالی می‌تواند خطر ابتلا به اختلالات خلقی همچون افسردگی و اضطراب را بالا ببرد. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است برای مقابله با این اختلالات و احساسات ناجور به خوددرمانی مضر روی آورند و به تبع آن به مصرف مواد مخدر و الکل متوسل شوند.
مشکلات کاری: بیش فعالی، اگر درمان نشود، می‌تواند باعث مشکلات و اختلالات در محل کار شود. بزرگسالان بیش فعال در انجام درست وظایف، ماندن در شغل و پیروی از دستوران با مشکل جدی مواجه هستند. همچنین، بیش‌فعالی در تعامل با همکاران و مدیریت نیز مشکل دارد. برای افراد مبتلا به ADHD بسیار مهم است که مشاغلی را انتخاب کنند که با نقاط قوت آنها سازگاری داشته باشد.
مشکلات رابطه: افراد بزرگسال مبتلا به بیش فعالی که تحت درمان قرار نگرفته‌اند، با مشکلات مختلفی در روابط عاطفی روبهرو می‌شوند. این افراد در اغلب موارد توانایی تمرکز بر روابط عاطفی شریک زندگی خود را ندارند و بدون فکرکردن حرف‌هایی می‌زنند که می‌تواند منجر به مشاجره و طلاق شود. همچنین، این افراد ممکن است مشکلاتی در مدیریت امور خانه و امور مالی داشته باشند که موجب بار سنگینی از مسئولیت‌ها و امور بر شریک زندگی می‌اندازد.
در نتیجه، به منظور جلوگیری از این مشکلات و خطرات بالقوه، مهم است که بیش فعالی به‌موقع تشخیص داده شده و مورد مداخله و درمان قرار گیرد. همچنین، نیاز به ارتقاء آگاهی عمومی درباره این اختلال و اهمیت تشخیص و درمان آن نیز حس میشود.
مشکلات مالی در بزرگسالان مبتلا به بیش فعالی:
اشخاص بزرگسالی که مبتلا به بیش فعالی هستند و اگر بیش فعالی درمان نشود، درگیر مشکلات مالی جدی می‌شوند؛ زیرا به دلیل رفتارهای هیجانی، ولخرجی‌های فراوانِ بدون فکر و حد انجام می‌دهند که منجر به زیان‌های مالی میشود. افراد بیش فعال با درمان می‌توانند برنامه‌ریزی درستی بر امور مالی انجام دهند و وضعیت مالیِ خود را بهبود ببخشند.
افزایش مرگ‌و‌میر در بزرگسالان مبتلا به بیش فعالی:
با توجه به تحقیقات انجام‌شده نرخ مرگ و میر ناشی از تصادفات و خودکشی در افراد مبتلا به بیش فعالی که درمان نشده‌اند بالاتر است. چرا که رفتارهای تکانشی و پرخطر در این افراد یسشتر است.
| بیشتر بخوانید :درمان کمرویی و خجالت |
درمان بیش فعالی چیست؟
ADHD می‌تواند یک چالش مادام‌العمر باشد. اما دارو و سایر روش‌ها می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی شما کمک کنند. هیچ روش یکسانی برای درمان بزرگسالان و کودکان مبتلا به بیش فعالی وجود ندارد. در اغلب موارد داروها و رواندرمانی برای درمان استفاده میشود. این روش‌ها عبارتند از:
دارو برای بیش فعالی
داروهای محرک‌ها، داروهای ضدافسردگی و داروهای غیرمحرک از داروهای مهم و اولویت‌داری هستند که برای درمان ADHD مورد استفاده قرار می‌گیرند. این داروها بر انتقال‌دهنده‌های عصبی تأثیر می‌گذارند و سریع‌ترین راه درمان و رفع علائم به‌حساب می‌آیند.
داروهای محرک: داروهای محرک شامل دو نوع اصلیِ داروهای محرک آدرال (آمفتامین)، ویاس یا لیز دگزامفتامین و متیل فنیدیت (ریتالین، کنسرتا و متادیت) هستند. داروهای محرک در اغلب موارد داروی انتخابی برای درمان ADHD هستند.
داروهای ضدافسردگی: این نسخه از داروها بر انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند نوراپی‌نفرین تأثیر می‌گذارند. داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای، مهارکننده‌های مونوآمین‌اکسیداز از جمله این داروها هستند.
داروهای غیرمحرک : این مدل داروها مانند اتوموکستین، معمولاً زمانی تجویز می‌شوند که فرد توانایی تحمل داروهای محرک را ندارد یا تأثیر خوب مورد نظر را ندارند.
رواندرمانی برای ADHD
برای درمان ADHD دو مدل رواندرمانی وجود دارد که به عنوان درمان اصلی محسوب می‌شوند. این دو نوع درمان عبارتند از:
درمان شناختی رفتاری (CBT): درمان شناختی رفتاری نوعی از رواندرمانی است که بر افکار، احساسات و رفتارها تمرکز می‌کند. در این درمان با تغییر افکار و به چالش‌کشیدن افکار منفی و ناسازگار، احساسات و نوع برخورد (رفتار) فرد را تغییر می‌دهند.
خودتنظیمی هیجانی، کنترل تکانش‌ها، توانایی مدیریت استرس و عملکردهای اجرایی مناسب روزانه همچون مدیریت زمان، برنامه‌ریزی درست و تکمیل فعالیت و امور از نمونه برنامه‌های درمانی است که درمان CBT بر بهبود آن تمرکز دارد. علاوه بر این موارد در درمان شناختی-رفتاری باورها و افکار منفیِ فرد تغییر داده می‌شوند.
درمان رفتاری دیالکتیکی (DBT): این نوع درمان مبتنی بر CBT است؛ اما تفاوت‌هایی با این درمان دارد. درمان DBT معمولا برای بهبود و خودتنظیمی هیجانی در افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی در نظر گرفته میشود؛ اما برای درمان بسیاری از اختلالاتی همچون بیش فعالی که با مشکلات هیجانی روبهرو هستند نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این درمان بر پذیرش خود و توانایی تغییر خود به‌وسیله‌یِ افکار سازگار، انعطاف‌پذیری، مهارت‌سازی، حمایت و تایید از سوی درمانگر تمرکز دارد. آموزش مهارت ذهن‌آگاهی، تحمل هیجانات، تنظیم هیجان و روابط بین فردی از دیگر اموری است که این درمان بر آن تمرکز دارد.
سخن پایانی
اختلال بیش فعالی یا ADHD یک اختلال رشدی عصبی است که قبل از تولد شروع میشود؛ زیرا در این دوره از رشد، مغز، سیستم عصبی مرکزی و مسیرهای عصبی درون مغز تشکیل می‌شوند. به عبارت دیگر، این اختلال باعث تحت تأثیر قرار گرفتن قسمت جلویی مغز یا قشر پیشانی مغز میشود، که وظیفه کنترل عملکردهای اجرایی را دارد.
با اینکه ADHD به عنوان یک اختلال کودکی شناخته میشود، اما تا دوران بزرگسالی همچنان ادامه دارد. با این حال، بسیاری از بزرگسالان با این اختلال درمان نمی‌شوند، که می‌تواند منجر به مشکلات عملکردی و خطرات جدی شود.
مشکلات مالی، روابط عاطفی نامناسب، تمایل به مصرف مواد، مشکلات در محیط کار، مسائل روانی و حتی مرگ و میر، از جمله خطرات جدی ناشی از بیش فعالی درمان نشده در بزرگسالی هستند. برای درمان ADHD بزرگسالان، از روش‌های درمان دارویی و رواندرمانی استفاده میشود.
هدف از این درمان‌ها، بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به این اختلال است.
سوالات متداول
تا چه سنی بیش فعالی ادامه دارد؟
بیش فعالی عموماً در طول زندگی ادامه می‌یابد و گاهی با توجه به توانایی‌های فرد علائم آن در طول زمان تغییر می‌کند. با بالارفتن سن افراد بیش‌فعال، کنترلشان بر رفتارهای بیش فعالی و تکانشی تا حدودی بیشتر خواهد شد.
آیا ADHD با افزایش سن بدتر میشود؟
به طور کلی، ADHD با افزایش سن بدتر نمی‌شود. با این حال، با درمان توسط داروهای خاص ADHD و رواندرمانی، این افراد کنترل بهتری نسبت به علائم خود پیدا می‌کنند. در واقع آسیب‌های ناشی از بیش فعالی با درمان، به‌خوبی مدیریت می‌شوند و فرد زندگی سالم‌تری را تجربه خواهد کرد.
آیا بیش فعالی قابل درمان است؟
بیش فعالی به طور کامل قابل درمان نیست. البته درمان به کنترل و مدیریت بهتر علائم کمک می‌کند. توجه داشته باشید اگر ADHD درمان نشود می‌تواند عواقب زیادی به همراه داشته باشد.
آیا بیش فعالی به سایر بیماری‌های روانی تبدیل میشود؟
بله، ممکن است بیش فعالی به همراه بیماری‌های روانی دیگر همراه شود. اختلالات خلقی همچون افسردگی و اضطراب معمولاً با بیش فعالی هم‌زیستی دارند و فرد ممکن است درگیر آنها شود.
مهم‌ترین علائم بیش فعالی کدامند؟
علائم بیش فعالی شامل تکانشگری، فعالیت بیش از حد یا بی قراری، برنامه‌ریزی ضعیف، بی نظمی، مشکل در تمرکز روی یک کار و کنترل توجه و تمرکز پایین است.
تأثیر عدم درمان بیش فعالی در زندگی چیست؟
اگر بیش فعالی درمان نشود، زندگی فرد را در بزرگسالی به طرق مختلف تحت تأثیر قرار می‌دهد. تأثیرات مخرب این اختلال می‌تواند بر روابط کاری، روابط اجتماعی، روابط عاطفی، مدیریت زمان، مسائل مالی و سلامت روان دیده شود. گاهی آسیب‌های ناشی از بیش فعالی می‌تواند سبب تصادفات و حتی خودکشی شود.
آیا بیش فعالی در دختران بیشتر است یا پسران؟
بیش فعالی معمولاً در پسران ۲ تا ۹ برابر بیشتر از دختران مشاهده میشود. اما این نابرابری به دلیل کمتر بودن ابتلای دختران به این اختلال نیست و احتمال ابتلای آنها نیز وجود دارد.
