اپیدرم یک لایه‌ی پوستی است که سطح بدن را پوشانده است. واژه “اپی” به معنای بیرونی و “درما” به معنای مربوط به پوست است. این لایه از پوست به محافظت از بدن در برابر باکتری‌ها، عفونت‌ها، آسیب‌ها و اشعه‌های UV خورشید کمک می‌کند. همچنین، اپیدرم نور خورشید را به ویتامین دی تبدیل می‌کند و باعث بهبود آب رسانی پوست می‌شود. پوست دارای چندین لایه‌ی دیگر است، اما اپیدرم نازک‌ترین آن‌هاست و به عنوان یک سد محافظ مهم برای پوست عمل می‌کند. بنابراین، مشکلات مختلفی مانند خشکی پوست و بثورات ممکن است بر روی اپیدرم ظاهر شوند. برای درک بهتر اهمیت نگهداری از این لایه‌ی پوستی، با ویژگی‌ها و اهمیت آن بیشتر آشنا شوید. در این مقاله، همه چیزی که باید درباره‌ی لایه‌ی اپیدرم پوست و نگهداری از آن بدانید را مطالعه خواهید کرد.با مجله آنلاین همراه باشید .
آناتومی لایه‌ی اپیدرم پوست
آناتومی لایه‌ی اپیدرم پوست
اپیدرم لایه‌ی نازک‌ترین و بیرونی‌ترین پوست است. این لایه در بالای درم یا همان لایه‌ی میانی پوست واقع شده است که از بافت همبند و هیپودرم (لایه‌ی پایینی یا چربی پوست) جدا می‌شود. ضخامت اپیدرم به نسبت نقطه نظر قسمتی از بدن متفاوت است. بخش نازک‌ترین از این لایه را می‌توان در پلک‌ها با ضخامت ۰.۰۵ میلی‌متر و بخش ضخیم‌ترین آن را در کف دست‌ها و پاها با ضخامت ۱.۵ میلی‌متر در نظر گرفت. اپیدرم روی کف دست‌ها و پاها به عنوان ضخیم‌ترین بخش این لایه شناخته می‌شود زیرا دارای یک لایه سلول اضافی است.
اپیدرم از لایه‌های مختلفی از سلول‌های پوستی تشکیل شده است که به طور پیوسته بازسازی می‌شوند و به سمت سطح آن فشار می‌آورند. لایه‌های تشکیل‌دهنده‌ی اپیدرم شامل موارد زیر می‌باشد:
لایه‌ی بازال (Stratum basale): این لایه‌ی پایه حاوی سلول‌های پوستی کوچک و گرد است که به آن‌ها سلول‌های بازال می‌گویند. سلول‌های بازال به طور مداوم تقسیم می‌شوند و سلول‌های جدید پوست را به سمت سطح اپیدرم فشار می‌دهند و در طول فرایند چرخش سلول‌های پوست جایگزین سلول‌های قدیمی می‌شوند.
لایه‌ی سلول سنگ‌فرشی (Stratum spinosum): این لایه‌ی ضخیم و خاردار حاوی سلول‌های سنگ‌فرشی است که با برآمدگی‌های خاردار در کنار هم قرار گرفته‌اند. این سلول‌های مسطح با بالغ شدن سلول‌های پایه تشکیل می‌شوند و به سطح پوست فشار می‌آورند. سلول‌های سنگ‌فرشی تازه تشکیل‌شده کراتینوسیت نامیده می‌شوند. این سلول‌ها پروتئین سختی به نام کراتین تولید می‌کنند که به ساختار بخشیدن به پوست کمک می‌کند.
لایه‌ی لوسیدوم (Stratum lucidum): این لایه از پوست حاوی کراتینوسیت‌هایی است که از لایه‌ی سنگ‌فرشی عبور می‌کنند و به صاف شدن و چسبیدن به هم ادامه می‌دهند. این لایه‌ها با هم ترکیب می‌شوند و تا زمانی که خشک شوند و بمیرند، به سمت بالا حرکت می‌کنند. این لایه‌ی شفاف یک لایه‌ی اضافی از کراتینوسیت است که در کف دست‌ها و پاها یافت می‌شود.
لایه‌ی شاخی پوست (Stratum corneum): این لایه خارجی‌ترین لایه‌ی اپیدرم پوست است و از کراتینوسیت‌های ریخته و مرده ساخته می‌شود. وقتی کراتینوسیت‌های جدید از اپیدرم عبور می‌کنند و به سطح می‌رسند، دائما از بین می‌روند. این لایه یک سد محافظ آبی نازک هم روی پوست ایجاد می‌کند.
تفاوت در ظاهر و اثربخشی عملکرد هر بخش از لایه‌ی اپیدرم پوست از ساختار سلول‌های آن تعیین می‌شود. به عنوان مثال، لایه‌ی بازال حاوی ملانوسیت‌ها و سلول‌های مرکل است. ملانوسیت‌ها سلول‌هایی هستند که رنگ‌دانه‌ای پوستی به نام ملانین را ایجاد می‌کنند. سلول‌های مرکل به پایانه‌های عصبی درم نزدیک هستند و به حس لامسه کمک می‌کنند.
بیشتر بخوانید : انواع روش‌های برنز کردن پوست و راهکار طلایی برای ماندگاری مراقبت از آن
وظیفه‌ی لایه‌ی اپیدرم پوست چیست؟
وظیفه‌ی لایه‌ی اپیدرم پوست چیست؟
اپیدرم جزو بخش‌های سیستم پوششی بدن است که شامل پوست، مو، ناخن، غدد عرق و غدد چربی می‌شود. این سیستم پوششی یک حصار محافظ دور اطراف بدن شما ایجاد می‌کند تا از آن در مقابل محیط و میکروب‌های موجود در آن محافظت نماید. سلول‌های پوستی اپیدرم (کراتینوسیت‌ها) و پروتئین (کراتین) با یکدیگر ترکیب می‌شوند تا سد محافظ پوست را تشکیل دهند.
اپیدرم به طور پیوسته سلول‌های پوستی تازه تولید می‌کند که به سطح پوست شما فشار می‌آورند و یک لایه‌ی محافظ پوست مرده را تشکیل می‌دهند. این فرآیند یک مانع فیزیکی در برابر مواد شیمیایی، جراحت و آب ایجاد می‌کند. علاوه بر این، این لایه از پوست کمک می‌کند تا میکروب‌ها و باکتری‌ها را از بدن شما دور نگه دارد. این کار باعث پیشگیری از عفونت می‌شود. هنگامی که میکروب‌ها به پوست آسیب می‌رسانند، سلول‌های لانگرهانس اپیدرم خود را به آن‌ها وصل می‌کنند و به سیستم ایمنی بدن اعلام می‌کنند که باید برای محافظت از بدن علیه آن‌ها فعال شود.
ملانین تولید شده در لایه‌ی اپیدرم به پوست شما رنگ می‌دهد و از آن در برابر آسیب اشعه‌های ماوراء بنفش محافظت می‌کند. نور خورشید باعث افزایش تولید ملانین در اپیدرم می‌شود و پوست را تیره و محافظت می‌کند. با این حال، انتقال زیاد به نور خورشید باعث آسیب به سلول‌های پوست می‌شود. ممکن است این اتفاق منجر به سوختگی آفتابی و حتی سرطان پوست شود.
لایه‌ی اپیدرم پوست به نگهداری آب در پوست و حفظ رطوبت آن نیز کمک می‌کند. این لایه یک حصار محافظ آبی ایجاد می‌کند که پوست شما را هیدراته می‌کند. این عملکرد باعث می‌شود که تنظیم تراز آب در بدن حفظ شود. در نهایت، سلول‌های پوستی اپیدرم (کراتینوسیت‌ها) نور ماوراء بنفش خورشید را به ویتامین D تبدیل می‌کنند که یک ماده مغذی ضروری برای سلامت استخوان و سیستم ایمنی بدن است.
بیشتر بخوانید : پاک کردن تتو با لیزر
مشکلات و بیماری‌های مرتبط لایه‌ی پوستی اپیدرم
بیماری و عفونت‌های مختلف پوستی بر اپیدرم شما تأثیر می‌گذارند و علائمی مانند خشکی پوست، تاول، لکه‌های تیره‌ی پوستی، برآمدگی‌های ملتهب و بثورات را ایجاد می‌کنند. مشکلات و بیماری‌های مرتبط با اپیدرم عبارت‌اند از:
- عفونت‌های پوستی باکتریایی: عفونت‌های زرد زخم و استافیلوکوک باعث ایجاد ضایعات قرمز پوستی می‌شوند که اغلب خارش دارند و پوستهای زرد رنگ ایجاد می‌کنند.
- عفونت‌های پوستی ویروسی: ویروس‌هایی مانند زونا و ویروس هرپس سیمپلکس باعث ایجاد بثورات پوستی دردناک و تاول می‌شوند. زگیل‌های ناشی از این عفونت‌ها نیز روی اپیدرم ظاهر می‌شوند.
- عفونت قارچی پوست: عفونت پای ورزشکار، کرم حلقوی و عفونت‌های قارچی باعث خارش و قرمزی در نواحی مختلف پوست می‌شود. این نواحی ممکن است متورم، ترک خورده یا تاولی شوند.
- آکنه: جوش‌های سرسیاه و سرسفیدی که به دلیل انسداد منافذ فولیکول‌های مو در اپیدرم ایجاد می‌شوند.
- پسوریازیس: ایجاد لکه‌های پوسته‌پوسته با پوسته‌های سفید و نقره‌ای روی پوست که باعث خارش یا سوزش می‌شوند.
- اگزما: لکه‌های خشک، خارش‌آور و ملتهب روی پوست که ممکن است به رنگ‌های مختلف بنفش، قهوه‌ای یا قرمز بنظر برسند.
- پیسی (Vitiligo): ایجاد لکه‌های سفیدی روی پوست به دلیل از بین رفتن سلول‌های ملانین.
- ملاسما: ایجاد لکه‌های تیره روی پوست به دلیل وجود ملانوسیت‌های بزرگ در اپیدرم.
- کراتوز اکتینیک (Actinic keratosis): ایجاد توده‌های پیش سرطانی پوست.
- بیماری پوست مرغی (Keratosis pilaris): ایجاد برجستگی‌های کوچک روی پوست.
- ایکتیوز (Ichthyosis): ایجاد خشکی و ضخیم شدن پوست مشابه فلس‌های خشن و قرمز ماهی.
- بیماری پروانه‌ای (Epidermolysis bullosa): ایجاد پوست شکننده که به راحتی تاول می‌زند و زخم می‌شود.
علاوه‌براین، ممکن است اپیدرم تحت تأثیر انواع مختلف سرطان قرار گیرد که از جمله عبارت‌اند از:
ملانوما: این بیماری نوعی سرطان پوست است که در آن سلول‌های ملانوسیتی اپیدرم بیش از حد رشد می‌کنند و ضایعات قهوه‌ای یا سیاه رنگی با نام خال های سرطانی ایجاد می‌کنند.
کارسینوم سلول بازال: این بیماری شایع‌ترین نوع سرطان پوست است. در این بیماری، سلول‌های بازال آسیب‌دیده به طور غیر قابل کنترلی رشد می‌کنند و باعث ایجاد برجستگی‌های گرد گوشتی یا لکه‌های صورتی می‌شوند.
کارسینوم سلول سنگ‌فرشی: این نوع سرطان پوست به دلیل رشد بیش از حد سلول‌های سنگ‌فرشی ایجاد می‌شود. در این بیماری، ظاهر می‌شود برجستگی‌های قرمز سفت، لکه‌های پوسته پوسته یا زخم‌هایی که بهبود می‌یابد و پس از مدتی دوباره باز می‌شوند.
کارسینوم سلول مرکل: این سرطان نادر و تهاجمی پوست زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های مرکل در لایه‌ی اپیدرم خارج از کنترل رشد می‌کنند.
روش‌های تشخیص مشکلات پوستی مربوط به لایه‌ی اپیدرم
روش‌های تشخیص مشکلات پوستی مربوط به لایه‌ی اپیدرم
اگر نگران برجستگی‌ها، رشد پوست یا بثورات روی لایه‌ی اپیدرم پوست خود هستید، به یک پزشک متخصص پوست و مو مراجعه کنید تا مشکل شما را تشخیص دهد. او از روش‌های مختلفی برای تشخیص دقیق مشکل شما استفاده خواهد کرد.
روش‌های تشخیصی استاندارد شامل موارد زیر هستند:
- معاینات پوستی: پزشک متخصص هنگام بررسی علائم بیماری‌های پوستی نظارت می‌کند، از جمله قرمزی، آکنه و خشکی پوست.
- غربال‌گری سرطان پوست: در ویزیت، پزشک به دنبال نشانه‌های اولیه‌ی بافت غیرطبیعی یا رشد سرطانی در پوست شما می‌گردد.
- آزمایش‌های آلرژی پوستی: اگر مشکلات پوستی شما به آلرژی مرتبط باشد، پزشک می‌تواند تست آلرژی را انجام دهد تا اطمینان حاصل شود.
- آزمایش خون: این آزمایش نیز می‌تواند در تشخیص آلرژی و بیماری‌های پوستی کمک کند.
- نمونه‌برداری پوست: پزشک با استفاده از تیغ یا چاقوی جراحی نمونه‌های کوچکی از پوست یا ضایعات پوستی شما برمی‌دارد که تحت میکروسکوپ بررسی می‌شوند برای تشخیص علائم سرطان پوست، پسوریازیس، اگزما یا عفونت.
بیشتر بخوانید : چه چیزی باعث زیبایی صورت می شود؟
نکاتی برای حفظ سالمای پوست
نکاتی برای حفظ سالمای پوست
با مراقبت دقیق از پوست خود می‌توانید لایه‌ی اپیدرم آن را به حالت سالم حفظ کنید. نکات مرتبط با سبک زندگی و نگهداری از پوست که به شما در این امر کمک می‌کنند، به این صورت هستند:
با پوست خود با محصولات آرامش‌بخش شوید: صورت و بدن خود را با یک محصول پاک کننده ملایم بشویید و برای جلوگیری از خشک شدن پوست، از آب گرم به جای آب داغ استفاده کنید. در هنگام اصلاح پوست صورت و بدن، از یک کرم، ژل یا لوسیون مرطوب‌کننده خاص استفاده کنید.
پوست خود را مرطوب کنید: برای بهبود پوستهای خشک و خارش‌دار، به حفظ سد آبی اپیدرم کمک کنید. مرطوب‌کننده‌های حاوی موادی مانند اوره، سرامیدها، اسید لاکتیک یا گلیسرول را انتخاب کنید که به آب‌رسانی و بهبود پوست کمک می‌کنند.
همیشه از کرم ضد آفتاب استفاده کنید: از یک کرم ضد آفتاب با طیف وسیع حفاظتی و SPF حداقل ۳۰ استفاده کنید. استفاده از ضد آفتاب به شما کمک می‌کند تا از آسیب‌های ناشی از تابش مضر نور خورشید در پوست خود جلوگیری کنید.
پوست خود را به دقت بررسی کنید: به طور منظم پوست خود را برای شناسایی علائم غیرعادی مانند خال‌های باختری که خارش، خونریزی یا تغییر شکل دارند، بررسی کنید. بدن خود را در آینه مورد معاینه قرار دهید تا به راحتی به هر نقطه از بدن خود از جمله پا، دست، گردن و پوست سر دسترسی داشته باشید.
از سیگار پرهیز کنید: سیگار کشیدن می‌تواند باعث پیری زودرس پوست شما شود و فرآیند بهبود زخم‌های پوستی را کند کند. همچنین، سیگار کشیدن می‌تواند وضعیت‌های پوستی نظیر پسوریازیس را نیز تشدید کند.
پایان
اپیدرم، لایه‌ی خارجی پوست، که نقش حیاتی در محافظت از بدن در برابر آسیب، نور خورشید و میکروب‌ها ایفا می‌کند، تشکیل شده است. این لایه‌های سلولی اپیدرم پوست را تشکیل می‌دهند که به طور مداوم به سلول‌های جدید پوستی تبدیل شده و سلول‌های قدیمی را دفع می‌کنند. سلول‌های اپیدرم به پوست شما رنگ می‌دهند و به بدن کمک می‌کنند نور خورشید را به ویتامین دی تبدیل کنند.
علائم مشکلات و بیماری‌های پوستی معمولا در اپیدرم قابل مشاهده هستند و علائمی مانند خشکی پوست، التهاب‌های برآمده و بثورات ایجاد می‌کنند. مراقبت از پوست با استفاده از پاک‌کننده‌های ملایم، مرطوب‌کننده‌های آب‌رسان و کرم‌های ضد آفتاب می‌تواند به حفظ سلامت اپیدرم کمک کند. اگر نگرانی در مورد سلامت پوست خود دارید یا فکر می‌کنید به مشکلات و بیماری‌های پوستی مبتلا شده‌اید، بهتر است به یک پزشک متخصص پوست و مو مراجعه کنید. او می‌تواند با استفاده از روش‌های تشخیصی مختلف مشکل شما را ارزیابی کرده و سپس به درمان آن پرداخته و کمک کند.
منبع : لیوسا مارت
